Ուղղակի և անուղղակի խոսք
361. Ա և Բ նախադասությունների մեջ ընդգծված մասերը համեմատի՛ր: Դրանք ինչո՞վ են տարբերվում (համեմատի՛ր դրանց արտահայտած մտքերը, արտահայտման ձևերը):
1. Ա. Տղան հարցրեց.
– Ռոբոտը մեզ չի՞ գտնի:
Ա․Ուղղակի խոսքով նախադասություն է։
Բ. Տղան հարցրեց, թե ռոբոտը իրենց չի՞ գտնի:
Բ․Անուղղակի խոսքով նախադասություն է։
2. Ա. Տիգրանն ասաց.
– Չի գտնի, եթե մենք շատ չխոսենք:
Ա․ Ուղղակի խոսքով նախադասություն է։
Բ. Տիգրանն ասաց, որ չի գտնի, եթե իրենք շատ չխոսեն:
Բ․ Անուղղակի խոսքով նախադասություն է։
3. Ա. Տիգրանն ասաց.
– Ես էլ եմ ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերենք:
Ա․ Ուղղակի խոսքով նախադասություն է։
Բ. Տիգրանն ասաց, որ ինքն էլ է ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերեն:
Բ․ Անուղղակի խոսքով նախադասություն է։
4. Ա. Տղան ասաց.
– Տնային հանձնարարությունները հետո կանենք, մեր ընկերները հիմա սպասում են:
Ա․ Ունուղղակի խոսքով նախադասություն է։
Բ. Տղան ասաց, որ տնային հանձնարարությունները հետո կանեն, իրենց ընկերները հիմա սպասում են:
Ա․ ուղղակի խոսքով նախադասություն է։
362. Նախորդ վարժության մեջ ընդգծված հատվածներից ո՞րը կանվանես ուղղակի խոսք, ո՞րը՝ անուղղակի խոսք:Պատասխանդ պատճառաբանի՛ր:
Ուրիշի ուղղակի խոսքը անուղղակի խոսքի վերածելիս կատարվում են մի շարք փոփոխություներ՝ խոսքի մեջ եղած հեղինակի խոսքը, որ դիրքում ել լինի գալիս է նախադասության սկիզբ, հեղինակի խոսքին հաջորդում են որ կամ թե շախկապները , ուրիշի ուղղակի խոսքի մեջ եղած ձայնարկությունները, վերաբերականները անուղղակի խոսքի մեջ դուրս են ընկնում։Երրորդ դեմքով դրված դեր աննուները փոփոխություներ են կրում։
363. Տրված նախադասությունները բաժանիր Ա և Բ խմբերի։ Ի՞նչ սկզբունքով խմբերը ստացար։
Ա. – Լույսը վառե՞մ,– հարցրի ես:
Բ. Ես ծիծաղելով ասացի, որ հրավիրատոմսը պատռված է:
Ա. Լևոնը բարկացած ձայն տվեց.
– Լույսը ինչո՞ւ վառեցիր:
Բ. Հետո հաշտվողաբար ասաց, որ լույսը թող վառված մնա:
Բ. Լևոնն ասաց, որ պետք է կարդալ և ոչ թե շատախոսել:
Ա. Ես կարդացի և ասացի.
– Ոչինչ չեմ հասկանում:
Բ. Ես համոզում էի Լևոնին, որ նրա ներկայությունը պարտադիր է:
Ա. – Գտա՜, – գոչեցի ես,- նրան հեռախոսով կասենք:
364. Ուշադրություն դարձրո՛ւ Ա, Բ, Գ նախադասությունների կետադրությանը, կետադրական տարբերությունները գտի՛ր և օրինաչափությունը փորձի՛ր բացատրել: Ոշադրություն դարձրու նրան, թե որտեղ է գրված հեղինակի խոսքը։
1. Ա. Ընկերս ասաց.
– Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
(Հեղինակի խոսքը գրված է նախադասության սկզբում)
Բ. – Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի, – ասաց ընկերս: ( Հեղինակի խոսքը գրվել է նախադասության վերջում)
Գ. – Պապս սիրում է նկարներ հավաքել, – ասաց ընկերս, – ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
( Հեղինակի խոսքը գրվել է նախադասության մեջտեղում)
2. Ա. – Քեռիս ասաց.
– Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգամ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:
( Հեղինակի խոսքը գրվել է նախադասության սկզբում)
Բ. – Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգամ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ, – ասաց քեռիս:
( Հեղինակի խոսքը գրվել է նախադասության վերջում)
Գ. – Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում, – ասաց քեռիս, – ու անգամ՝ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:
( Հեղինակի խոսքը գրվել է նախադասության վերջում)
365. Նախադասությունները լրացրո՛ւ (ուղղակի խոսքեր գրի՛ր):
1. Փոքրիկը խնդրեց.
– Արի՜ տուն:
2. –Եկեք ամրոց,- անհանգիստ ասաց իշխանը, -պալատականնե՝ր:
3. –Նարեկ՜ , ինձ այս ֆիլմը դուր չեկավ , – բողոքեց տղան:
4. –Արամ՜, ուր ես գնում , – անհանգստացավ պապիկը:
5. –Ճանապա՜րհ,- շարունակ ասում էր մարդ-մեքենան, – ճանապա՜րհ:
366. Ընդգծված նախադասությունը (պատմողի խոսքը) գրիր՝
ա) ուրիշի ուղղակի. խոսքից առաջ,
բ) ուրիշի ուղղակի խոսքի մեջ:
Օրինակ՝
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները:
ա) Հարևանները հանդիմանում էին ծույլին.
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
բ) – Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները, – վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
1. – Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը, – ցավով ասաց նավի հրամանատարը:
Ցավով նավի հրամանատարն ասաց․
– Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը։
– Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք,- ցավով ասաց նավի հրամանատարը ,-բայց չեք վերջացրել նորոգումը։
2. – Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ.- անհամբերությամբ ասաց տղան:
Անհամբերությամբ տղան ասաց․
– Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ.
– Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, – Անհամբերությամբ տղան ասաց -, ինքս նրան կբերեմ.
3. – Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է, – հեռանալիս ասաց հյուրը:
Հեռանալիս ասաց հյուրը․
Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է։
Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին,- հեռանալիս ասաց հյուրը ,- դա շա՜տ հետաքրքիր է։
